Zamiast 1 proc. podatku, podarujemy 1,5 proc. Zmiany już w 2023 r. (2024)

1 stycznia 2022 r. wszedł w życie Polski Ład, który znacząco podwyższył kwotę wolną od podatku. 1 lipca ma wejść życie Polski Ład 2.0, przewidujący obniżenie stawki podatku PIT z 17 proc. do 12 proc. Te zmiany, chociaż korzystne dla podatników, niepokoiły organizacje pożytku publicznego (OPP) uprawnione do otrzymywania 1 proc. podatku. Część osób o niższych dochodach podatku nie zapłaci w ogóle, nie będzie więc miało sposobności obdarować 1 proc. żadnej instytucji. Inni – przy założeniu, że osiągną takie same dochody jak dotychczas - zapłacą niższy podatek, tak więc również 1 proc. tego podatku będzie stanowił niższą kwotę.

Ostatecznie Sejm zgodził się, by od przyszłego roku podatnicy mogli przekazać na rzecz wybranej OPP już 1,5 proc, a nie 1 proc. podatku. Nie będzie natomiast zapowiadanego wcześniej mechanizmu, który wyrównywałby organizacjom ubytki z tytułu obniżenia podatków. Oto, jak do tego doszło.

Rząd proponował OPP wyrównanie za ubytek 1 proc.

Rząd zdał sobie sprawę z niedogodności, jakie nowy system podatkowy niesie dla OPP, podczas pierwszych dyskusji o zmianach w Polskim Ładzie. Premier Mateusz Morawiecki już w styczniu zapowiadał, że jeśli organizacje korzystające z 1 proc. podatku miałyby dostać mniej pieniędzy niż do tej pory, państwo uzupełni ten ubytek.

Faktycznie, taki zapis znalazł się w projekcie znanym pod hasłem Polski Ład 2.0 lub #NiskiePodatki. Zostałby dodany do ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W ocenie skutków regulacji znalazła się symulacja, o ile spadłyby wpływy OPP, gdyby nie mechanizm wyrównania. Szacunki zakładały, że w 2023 r. byłoby to łącznie 194 mln zł, z czego 74 mln zł to skutek Polskiego Ładu, a pozostała kwota – Polskiego Ładu 2.0.

Wyrównanie 1 proc. Algorytm plus konkurs

Zgodnie z pierwotnym brzmieniem projektu, jeżeli łączna kwota przekazana OPP w ramach 1 proc. miałaby być niższa niż w 2022 r., organizacje otrzymałyby wyrównanie z części podatku dochodowego przypadającej budżetowi państwa. Kwota bazowa z 2022 r. miała być corocznie indeksowana wskaźnikiem średniookresowej dynamiki wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących.

Projekt przewidywał dwa sposoby podziału wyrównania między poszczególne organizacje:

c) przez algorytm – pieniądze zostałyby rozdysponowane między OPP w takiej proporcji, w jakiej uczestniczą one w podziale wpływów z 1 proc.

b) przez otwarty konkurs ofert.

Projektowana ustawa gwarantowała, że co najmniej 30 proc. środków będzie dzielonych przez algorytm, a 30 proc. przez konkurs. O tym, jakie będą to dokładnie proporcje, zdecydowałby corocznie minister finansów w porozumieniu z przewodniczącym Komitetu do spraw Pożytku Publicznego – obecnie tę funkcję pełni wicepremier i minister kultury Piotr Gliński. Szczegóły określałoby rozporządzenie MF.

Senat: 1,5 proc. dla OPP zamiast wyrównania

Tak skonstruowany mechanizm, chociaż gwarantował organizacjom łącznie takie same wpływy jak do tej pory, wzbudził wątpliwości senatorów oraz części OPP. Chodziło o konstytucyjność przepisu upoważniającego ministra finansów do wydania rozporządzenia określającego, jaka część wyrównania będzie dzielona poprzez algorytm, a jaka w konkursie. W uzasadnieniu do senackich poprawek czytamy:

Senat zaproponował, by nie wprowadzać mechanizmu wyrównania, a zamiast tego zwiększyć wsparcie dla OPP z 1% do 1,5%.

Z podobną propozycją wychodziły też organizacje korzystające z odpisów podatkowych. Jak podaje Fundacja Avalon, drugi co do wielkości beneficjent 1 proc. podatku, z jej inicjatywy list o 1,5 proc. podatku do premiera podpisało dziewięć największych OPP. Następnie dołączyło do apelu 250 kolejnych organizacji.

Będzie 1,5 proc. podatku. Sejm przyjął poprawkę

Sejm głosował za odrzuceniem łącznie czterech poprawek Senatu dotyczących 1 proc./1,5 proc. podatku. Potrzebował do tego większości bezwzględnej, czyli więcej niż połowy głosów posłów obecnych na sali. W głosowaniu uczestniczyło 452 posłów, większość bezwzględna wynosiła więc 227. Ostatecznie za odrzuceniem poprawki opowiedziało się 225 posłów, przeciw 227, nikt się nie wstrzymał.

Poprawka zyskała wiec akceptację i została wprowadzona do ustawy, która oczekuje teraz na podpis prezydenta.

Za odrzuceniem poprawki był cały klub PiS oraz dwóch posłów niezrzeszonych. 1,5% podatku poparły natomiast KO, Lewica, Koalicja Polska, Konfederacja, Polska2050, Porozumienie, Kukiz’15, Polskie Sprawy, PPS i jeden poseł niezrzeszony. W głosowaniu nie brało udziału ośmiu posłów, w tym pięciu z PiS.

„To wielki sukces!!! Ogromna, jakościowa zmiana w funkcjonowaniu w Polsce społeczeństwa obywatelskiego i Organizacji Pożytku Publicznego! Nie dość, że udało się oddalić widmo politycznej kontroli nad rekompensatą dla organizacji, to jeszcze wprowadzone zostało najlepsze możliwe rozwiązanie – czytelne, uczciwe, proste, efektywne, a przede wszystkim oparte na decyzjach podatników. O to od miesięcy prosiliśmy my i wiele innych organizacji, o tym mówiliśmy w czasie całej batalii w Radzie Ministrów, Sejmie i Senacie. I nasze prośby zostały wysłuchane!” – skomentował cytowany w komunikacie Krzysztof Dobies, dyrektor generalny Fundacji Avalon.

1 proc. podatku

1 procent podatku możemy przekazać organizacjom od 2003 r. Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że przy rozliczaniu PIT w 2021 r. skorzystało z tej możliwości 15,3 mln podatników. Blisko 8,7 tys. fundacji i stowarzyszeń otrzymało dzięki temu łącznie 972,7 mln zł. Taka pomoc nic podatnika nie kosztuje – 1 proc. podatku, zamiast do budżetu państwa lub samorządu, trafia po prostu na konto wybranej organizacji. Instytucja korzystająca ze wsparcia musi mieć formalny status organizacji pożytku publicznego (OPP).